اسلیمی

   اسلیمی ها اصولاً باز آفریننده ی فرآیندهای کیهانی آفریدگار از طریق طبیعت اند. همچنان که نواخت، بنایاد طبیعت است، اسلیمی ها نیز معنای نواخت را دارند. هر اسلیمی، بازنمای متحرکی است که تکرار منتظم ویژگی ها، عنصر و پدیده ها بر آن دلالت می کنند که ازاین رو داری تناوب است .

   این نواخت حکایت از زمان دارد. زمان براین معنی که نقش مایه ها با توالی زمانی همچون موج ها یا ترکیبی از سیلان و چرخش پا پیش می نهند. نقش مایه ها  نه چنانند که به سادگی چون رده های موسیقی در زمان، یک به یک دنبال هم آیند، بلکه انتظامی معیّن را نمایشگر اند که بر حسب ساختار و تأثیرشان نواخت می پذیرد و در ترکیباتی فضایی مجتمع می گردد. اسلیمی کل سطح را پر نمی کند بلکه عملاًچون صُوَریست در فضا که بر جسته وار بر پس زمینه ی انفعالی قرار گرفته باشد . پس زمینه های فضایی، همچون مکمل این صور و رنگهایشان اغلب نماینده ی مفهوم وطرح تداوم فضایی مثبت اند که بنا برآن تناوب و یا وقفه ، اهمیتی در حد نقش مایه می یابد . این نقش مایه ها موجّه الگوهای مدوّر بی پایان اند. همانند دوایری ازآب بر پهنه ی  حوض که در دامنه های واحد و متعدد گسترش می یابند.

   منشأ عناصر اصلی شان را می توان در نقش نمادهای مذهبی ایران باستان که پنجه – برگ – شکوفه های اسلیمی و صُوَر ابرهایی که از چین آمده از آن جمله اند.

گوشه سازی و رسمی بندی

   درگذشته برای پوشش  دهانه های بزرگ، از چوب و برای دهانه های کوچک از سنگ استفاده می کردند.اما این مصالح دو عیب کلی داشتند.نخست آن که چوب در مقابل پوسیدگی و آتش سوزی و موریانه پرخطر می نمود و همچنین دستیابی به چوب های راست و هم اندازه خالی از اشکال نبود و همین طور در مورد سنگ که حجیم و سنگین و جابه جایی آن با اِشکال فراوان همراه بود. به این جهت رفته رفته برای پوشش سطوح چهار گوش، استفاده از آجر مورد توجه قرار گرفت. گوشه سازی در آغاز طرحی ابتدایی داشت. به این صورت که گوشه های مربع را با خیزی دلخواه به دایره نزدیک می کردند تا در نهایت به شکل دایره ی کامل درآید و سپس با استفاده از قوس های گنبدی پوشش سقف بوجود می آمد. اما این روش بخصوص برای دهانه های بزرگ مشکلاتی ایجاد می کرد و بعضاً با خطراتی توأم بود. چرا که تا چهار گوش به دایره درنیامده بود بر آن احتمال ریزش وجود داشت. از این رو با استفاده از رسمی سازی ،چهار طاقی را به چشمه ی هشت، دوازده ، شانزده و ... تبدیل و سپس پوشش گنبدی سقف را بر آن بنا می کنند که اصطلاحاً چنین بنایی را که در میان چهار قوس قرار گرفته باشد و پوشش گنبدی داشته باشد را چشمه می گویند.

   روشی که چهار طاقی را به چشمه تبدیل می کند رسمی بندی می نامند. رسمی بندی تکامل یافته ی گوشه سازی است که در آن با استفاده از قالب واحد، طاق هایی در فواصل چهار طاق اصلی قرار می دهند که در نتیجه، مربع به هشت ضلعی تبدیل خواهد شد. رسمی بندی علاوه بر کم مخاطره بودن نسبت به روش های قبل، در برگیرنده ی تناسب و زیبایی و سهولت در اجرا نیز می باشد و از این طریق، دهانه های بسیار بزرگ را هم می توان پوشش داد.